گیل‌گمش

این کتاب، شامل دو روایت به کلی مستقل از همِ حماسه گیل‌گمش است. روایت اول، برگردان مستقیم احمد شاملو است. او این ترجمه را از نسخه‌ای داشته که چندان معرفی نشده و درباره آن تنها این را می‌دانیم که «نسخه نینوا»ست و جاهای از دست‌رفته‌ای دارد که با نسخه‌های دیگر کامل شده است. اما روایت دوم به قول خود شاملو داستان جالبی دارد. او در مقدمه کتاب (ص 17)  اینگونه عنوان کرده است:

«من بر حسب اتفاق به متن فرانسوی یکی از الواح دوازده‌گانه دست پیدا کرده بودم و با همه اشتیاق در پی تهیه متن کامل حماسه بودم که ناگهان آقای داوود منشی‌زاده رهبر حزب فاشسیتی سومکا ترجمه واویلایی از آن منتشر کرد. من با حفظ حقوق او متن را به سبک و سیاق آن تک‌لوح فرانسوی بازنویسی کردم که در کتاب هفته (شماره 16) چاپ شد. بماند که بعد چه اتفاقی افتاد (تهدید به قتل و چیزهایی از این دست) ولی من هنوز هم آن متن بازنویسی شده قیاسی را بیشتر می‌پسندم. متاسفانه مشخصات مرجع آن را در اختیار ندارم.»

 داستان گیل‌گمش درباره پادشاهی ستمگر به همین نام است که در شهر اوروک (واقع در عراق کنونی) فرمانروایی می‌کرد و مردمش او را دوست نداشتند. اهالی سرزمین تحت حکمرانی او دست به دعا برداشتند و خدا هم برای آنها نجات‌دهنده‌ای به نام انکیدو فرستاد که نیمی انسان بود و نیمی خدا. این فرستاده از نظر قوای جسمانی با گیل‌گمش برابر بود اما هیچ آشنایی و ارتباطی با تمدن بشری و جامعه انسانی نداشت و همین موضوع مانع از ارتباط درست او با مردمی می‌شد که برای حمایت از آنها آمده بود. انکیدو معشوقه‌ای به نام شامهات داشت که سهم زیادی در آشنایی‌اش با فرهنگ مردم داشت. به مرور زمان بین گیل‌گمش و انکیدو صلح و صمیمیت و دوستی در گرفت، تا جایی که مادر گیل‌گمش مادرخوانده انکیدو هم شد. این پیوند و دوستی به ماجراجویی‌های خطرناکی هم انجامید تا جایی که به قیمت جان انکیدو تمام شد. حالا دیگر گیل‌گمشی که داغ یار و دوست و برادر خود را بر دل داشت، تبدیل به پادشاهی مردم‌دوست شده بود که مرام عارف‌مسلکی او بر وجوه شاهانه‌اش می‌چربید.

در بخشی از این کتاب صوتی می‌شنویم:

«بامدادان که روز گوشه رخساری نمود، گیل‌گمش با دوست خویش گفت:

انکیدو، دوست من! غزال صحرا مادر توست

و پدرت، درازگوش وحشی، او را آبستن کرد.

چهار ماده‌خرگورات به شیر خویش پروردند

و رمه جانوران، چراگاهای دشت را همه به تو بازشناساندند.

باشد که راه‌ها، انکیدو در جنگل سدربنان

بر تو زاری کنند و روز و شب خاموشی بنگزینند!

باشد که در گذرگاه پهنه‌ور اوروک محصور، پیرسالان بر تو ندبه کنند،

هم آنان که در قفای ما انگشت پیش آورده دعای خیرمان کردند.

باشد که ستیغ‌ها و کوهساران و تپه‌ها

که به هم در نبشتیم، بر تو زار بگریند!

باشد که چمنزاران بر تو بمویند، هم از آن‌گونه که مادرت!

باشد تا اشک‌وار بر تو جاری شود

روغن سدرهای خوشایند خدا آنی که به نزدیک ایشان نرفتیم.»

در بهمن ماه سال 1340 درباره گیل‌گمش مطلبی به چاپ می‌رسد که خواندن بخشی از آن خالی از لطف نیست. در این بخش از یادداشت می‌خوانیم: «از میان آثاری که از ادبیات سومری و بابلی به جای مانده است، چنانکه گذشت، جامع‌ترین و زیباترین آن داستان گیل‌گمش پهلوان است. دوازده لوح شکسته که در کتابخانه آشور بانی‌پال به دست آمده و اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود، جالب‌ترین اثر ادبی بین‌النهرین یعنی حماسه گیل‌گمش را در بر دارد. این حماسه نیز مانند ایلیاد هومر، مجموعه‌ای از داستان‌هاست که پیوستگی متینی با یکدیگر دارد و تاریخ بعضی از آنها به 3000 قبل از میلاد می‌رسد. از 6 پاره گیل‌گمش در سرزمین زنده‌گان، گیل‌گمش و گاو آسمان، توفان، مرگ گیل‌گمش، گیل‌گمش و آگای‌کیش، گیل‌گمش و انکیدو و جهان زیرین، دو تکه توفان و افسانه آفرینش آن به تفصیل در آثار ملل دیگر آمده است.»

نسخه شنیداری کتاب «گیل‌گمش» به روایت شهین نجف‌زاده و سیروس شاملو در نوین کتاب تولید شده است و سیروس شاملو فرزند احمد شاملو برای تمام الواح این کتاب آهنگسازی اختصاصی کرده است. او درباره آهنگسازی این اثر حماسی-اسطوره‌ای چنین شرح می‌دهد:

«برای این اثر موسیقی مستقلی مد نظر نداشتم و این کار حتما مستقل از متن ساخته خواهد شد. اینجا همراه با خوانش اثر میا‌ن‌نوآهایی هست که بیشتر برای صحنه تئاتر گیلگمش ساخته شده و ویژگی آن: 1- کوتاهی زمانی و عدم تکرار نغمه‌گی ۲- ساده‌گی ایجابی ِمتن کهن ۳- قدمت سازهای پیش‌تاریخی (پیش شکار) چون شاخ و گوش‌ماهی و نی و سازهای کوبه‌ای و آواهای بیشه و... ۴- ترکیبات صوتی افزایشی (کرشندو) همان‌گونه که افسانه از وجه خبری به یک تراژدی انسانی ختم می‌شود ۵- اولویت در شنیدن متن آموزشی است و قطعات نوآیی سکوی پرشی کوتاه به لوح بعدی ِ افسانه.»

موضوع

حماسی و اسطوره‌ای

---

مدت

3 ساعت و 6 دقیقه

---

حجم فایل

183 مگابایت

---

تعداد ترک

13

---

شابک

978-622-242-826-6

---

سال انتشار کتاب صوتی

1402